Langverwachte GHB-studie online

Gisteren verscheen de studie naar GHB-problematiek op het platteland, uitgevoerd door Ton Nabben en Dirk Korf van het Bonger Instituut. Aanleiding voor het onderzoek is de groeiende problematiek van GHB gebruik in bepaalde kernen van het noorden, oosten en zuiden van het land. Vragen die in dit onderzoek beantwoord worden zijn: Waarom komt de problematiek vooral in die gebieden voor en wat is daar zo typerend aan? Met wat voor problemen wordt de politie geconfronteerd? Wat is de huidige aanpak, wat voor effect heeft dit op de gebruikers en hoe kan deze aanpak verbeterd worden?

Met name de politie heeft veel werk aan GHB-calamiteiten, omdat zij 24 uur inzetbaar zijn en vaak als eerste ter plaatse zijn als iemand is outgegaan, agressief gedrag vertoont door bijvoorbeeld ontwenningsverschijnselen of doordat hij is bijgekomen van outgaan of wanneer er overlast wordt ervaren door groepjes gebruikers die raar gedrag vertonen zoals naakt of verward ronddolen op straat.

Voor het onderzoek zijn vier gebieden geselecteerd waarvan bekend is dat er veel GHB-problematiek speelt: Heerenveen, Twenterand, Rucphen en Heerhugowaard/Langedijk. Er is een focusgroep interview georganiseerd met sleutelpersonen uit alle gebieden (zoals bijvoorbeeld ouders van verslaafden, politie, jongerenwerkers) en in de twee fase van het onderzoek zijn de onderzoekers naar de gebieden gegaan waar de gebruikers zich bevinden om met betrokkenen te spreken, een survey onder gebruikers te houden en diepte-interviews af te nemen.

Kenmerken van de GHB-gebruikersgroep:

  • Volgens landelijk onderzoek naar drugsgebruik had 1,3% van de bevolking tussen 15-64 jaar ooit GHB gebruikt, 0,4% het afgelopen jaar en 0,2% de afgelopen maand.
  • Het ooit gebruik van GHB ligt het hoogst bij mensen in de leeftijdscategorie 25-44 jaar
  • Er zijn meer mannelijke (75%) dan vrouwelijke gebruikers en zijn vooral twintigers en dertigers
  • Probleemjongeren (in Justitiële inrichtingen, bij Jeugdzorg of dak-thuisloos) behoren veel vaker tot de groep GHB-gebruikers dan hun leeftijdsgenoten
  • Recent en huidig GHB-gebruik is binnen de uitgaandersgroep het hoogst in de regio’s Oost- en Zuid Nederland.
  • Vrijwel alle respondenten zijn autochtoon

In zijn algemeenheid kun je zeggen dat er in de stedelijke gebieden in Nederland nog altijd meer drugs gebruikt wordt dan op het platteland, maar het neemt wel toe. Ook in andere landen is dit het geval maar gaat het dan niet om GHB, maar bijvoorbeeld om methamfetamine in de VS. Overeenkomst is dat beide drugs goedkoop en makkelijk zelf te maken zijn.

Karakteristieken uit de vier gebieden van de gebruikersgroepen als verklaring voor probleemgebruik:

  • Laaggeschoold of ongeschoold werk of (langdurige) werkloosheid of ontvangen een Wajong-uitkering;
  • Gesloten karakter van een dorp; ‘niet je vuile was buiten hangen’ en  ‘we redden het zelf wel’
  • Erfelijk belast zijn met verslavingsgevoeligheid;
  • Fors alcoholgebruik dat, mede vanwege het gelijkwaardige effect, drempelverlagend kan zijn voor GHB-gebruik;
  • Opgroeien in multiprobleem-gezinnen en ADHD/PDD-NOS komen vaker voor;
  • Naast GHB wordt er ook cannabis en speed gebruikt;
  • GHB-gebruik heeft zich meer verplaatst naar kleine gesloten kliekjes in thuissettings. Er wordt minder op straat gehangen doordat jongeren dat als ze ouder worden minder doen, doordat politie hierin heeft opgetreden en door de veranderde wetgeving die GHB strafbaar maakt.
  • Jongere gebruikers mixen door de geslotenheid makkelijker met oudere gebruikers

Wat voor last wordt er ervaren door de GHB-problematiek?

De meldingen die bij de politie binnenkomen hierover gaan vooral over gezondheidsproblemen en problemen op het gebied van de openbare orde/ veiligheid. De gezondheidsproblemen gaan vooral over outgaan, zowel in het weekend als doordeweeks. Meldingen van outgaan lijken af te nemen, de vraag is of dat echt minder voorkomt of dat men minder vaak de politie inlicht. Meldingen over de openbare orde gaan over mensen die in de war of soms zelfs naakt ronddolen op straat, maar ook over geluidsoverlast door mensen die dagen in groepjes thuishangen en GHB gebruiken. Mensen kunnen agressief raken nadat ze zijn bijgekomen van outgaan of door de ontwenningsverschijnselen. Verloedering speelt een rol bij de excessieve gebruikers die door hun gebruik letterlijk alles kwijtraken; schulden stapelen zich op en crisishulpverlening moet hiervoor vaak worden ingeschakeld. Het is heel moeilijk om af te kicken van GHB en gebruikers vallen vaak terug. Een ander probleem is dat GHB-gebruikers veelal onder invloed achter het stuur kruipen; hierdoor zijn er meerdere (dodelijke) verkeersongelukken te betreuren. Tenslotte raken sommigen zo verslaafd dat dealen en stelen nog de enige mogelijkheid lijkt te vormen om aan geld te komen.

Dosering GHB, setting en outgaan

De tijd tussen de eerste en de laatste dosis varieert tussen een half uur en een hele dag, interval is gemiddeld 2 uur. De ene helft neemt een dopje, een slokje uit de fles of een kwart of half buisje, een kwart van hen meet elke dosis precies af en nog een kwart neemt een heel buisje+ nog een kwart of half buisje. Gemiddeld nemen ze 4,8 ml per dosis. Sommigen nemen 1 dosis per keer, anderen 40 doses, gemiddeld 8,2 doses per keer dat ze gebruiken. In totaal gebruiken ze gemiddeld 39 ml per keer met een uitschieter tot 100 ml. Meestal wordt er thuis of bij vrienden thuis gebruikt. Ongeveer 25% doet het soms onderweg in de auto of scooter. De helft gebruikt weleens in z’n eentje en sommigen bijna altijd. Vier op de vijf heeft weleens een overdosering GHB gehad; variërend van 1 tot honderden keren, in doorsnee 10 keer.

Huidige aanpak

Richtte de politie zich eerst nog meer op ordehandhaving en aanpak van producenten en dealers, zie je dat wijkagenten nu ook steeds meer de rol van vertrouwenspersoon aannemen die feeling wil houden met de scènes waarin deze gebruikers zich bewegen. Politie werkt hierin steeds meer integraal samen met jongerenwerk, plaatselijke horeca, GGD en verslavingszorg.

Aanbevelingen uit het onderzoek

  • Altijd goed op de hoogte zijn van de effecten van GHB en hoe te handelen als het mis gaat.
  • Haal GHB-problematiek uit de kast door de problemen te onderkennen; een burgemeester zou zich hier persoonlijk voor in kunnen zetten.
  • Altijd zorgen voor korte lijnen tussen hulpverlening, politie en verslavingszorg bij problematisch gebruik.
  • Investeer in een vertrouwensband met de probleemgebruiker, maar communiceer ook je grenzen en zorg voor de minst schadelijke keuzes voor de gebruiker en omgeving.

Alles lezen kun je in dit Onderzoeksrapport.

En hier lees je het stuk dat in het NRC verscheen over deze studie.