Wat doet XTC-gebruik met je geheugen?

“Eh, waar hadden we het nou net over?” “Hoe lang geleden heb ik bijgenomen?” “Het feestje vorige week was echt super tof! Maar details van de avond weet ik niet meer..”

Wanneer je wel eens XTC gebruikt hebt zijn deze zinnen misschien wel herkenbaar. Maar hoe komt het nou dat je dingen vergeet wanneer je XTC gebruikt hebt? Oftewel, wat doet XTC-gebruik met je geheugen?

Hoe zit het in het brein?

De psychoactieve stof in XTC is MDMA (3,4-methyleendioxymethamfetamine). MDMA beïnvloedt een aantal neurotransmitters, ofwel “boodschapperstoffen”, tussen hersencellen. Het zorgt voor meer en langere activiteit van serotonine tussen hersencellen. Daarnaast worden dopamine en noradrenaline beïnvloed door MDMA. (Klik hier voor uitgebreide informatie over hoe drugs de overdracht van signalen in de hersenen beïnvloeden).
De verandering in de beschikbare hoeveelheid van deze stoffen zorgt voor het plezierige effect van MDMA.

In het bovenstaande plaatje is te zien dat serotonine belangrijk is voor het geheugen. Dit komt doordat een van de belangrijkste delen in het brein voor geheugen, de hippocampus, gevoelig is voor deze neurotransmitter.

De hippocampus heeft een gekromde vorm, die een beetje doet denken aan een zeepaardje. Zo komt de hippocampus aan zijn naam. De hippocampus zorgt ervoor dat herinneringen uit je kortetermijngeheugen worden opgeslagen in het langetermijngeheugen zodat je gebeurtenissen over 5 jaar en hopelijk op je 90e ook nog weet.

Bron plaatje: sciencespace.nl

Links: Hippocampus. Rechts: Zeepaardje.

Kortetermijngeheugen

In het kortetermijngeheugen wordt informatie die we via onze zintuigen binnen krijgen (zien, horen, voelen, proeven en ruiken) voor een korte tijd opgeslagen. Dit gebeurt in de hippocampus. Een voorbeeld waarbij je een beroep doet op het korte termijn geheugen is het onthouden van een telefoonnummer dat iemand je zojuist verteld heeft.

De hoeveelheid informatie die je in je kortetermijngeheugen kan onthouden is vrij beperkt. Ook zal je naarmate de tijd vordert de informatie die opgeslagen zit in je kortetermijngeheugen vergeten als het niet belangrijk is.

Het werkgeheugen is een onderdeel van het kortetermijngeheugen. Het werkgeheugen gaat meer over de actieve verwerking van de informatie in het kortetermijngeheugen. Hierbij spelen processen zoals aandacht ook een rol.

Laten we lezen als voorbeeld nemen: om te snappen wat je aan het lezen bent, moet je onthouden waar je bent in de zin, de betekenis van een woord kunnen ophalen uit je geheugen en dit kunnen koppelen aan wat je daarvoor hebt gelezen.

  • Het kortetermijngeheugen stelt je in staat om informatie voor een korte tijd te kunnen onthouden.
  • Het werkgeheugen stelt je in staat om informatie voor een korte tijd te onthouden én om er actief mee te kunnen werken.

Langetermijngeheugen

Met het langetermijngeheugen wordt de informatie bedoeld die voor langere tijd is opgeslagen. Zie het lange termijn geheugen als je eigen bibliotheek waar alles ligt opgeslagen wat je ooit hebt meegemaakt en hebt geleerd. Denk hierbij aan jouw levensverhaal of weten dat Nederland in Europa ligt. Maar het bestaat bijvoorbeeld ook uit vaardigheden, gewoonten en aangeleerde reacties. Informatie die in je kortetermijngeheugen binnenkomt kan vanuit de hippocampus doorgestuurd worden naar je langetermijngeheugen waar informatie veel langer kan worden opgeslagen. Je langetermijngeheugen ligt in verschillende schors (aan de rand) -gebieden van de hersenen. Zonder goed werkende hippocampus is het dus moeilijk om nieuwe persoonlijke herinneringen, feiten en begrippen op te slaan.

Wat zijn de kortetermijngevolgen van MDMA op het geheugen?

MDMA blijkt schadelijk te zijn voor de hersencellen die gevoelig zijn voor serotonine1. Zoals eerder verteld, is de hippocampus een gebied dat gevoelig is voor serotonine. In een onderzoek2 naar de acute effecten van MDMA, werd het geheugen van 61 recreatieve gebruikers (33 vrouwen en 28 mannen) onderzocht terwijl ze 100 mg MDMA toegediend kregen. Het eerste testmoment was tijdens het piekmoment; na 3 uur. Het tweede testmoment was na 24 uur. De uitkomsten werden vergeleken met mensen die een placebo (een pil zonder MDMA) kregen toegediend. In dit onderzoek bleek tijdens het piekmoment het werkgeheugen slechter te werken. Ook was de reactiesnelheid sterk verminderd. Maar tijdens het tweede testmoment na 24 uur, waren de verschillen tussen de groepen te verwaarlozen2.

Als iemand onder invloed is, heeft MDMA dus wel degelijk een slecht effect op je (werk)geheugen. Het voorbeeld van: “Eh, waar hadden we het nou net over?” lijkt dus onderbouwd te worden door de wetenschap.

Wat zijn de langetermijngevolgen van MDMA op het geheugen?

Maar wat zegt de wetenschap over het gevolg op lange termijn? Er zijn veel onderzoeken gedaan naar de lange termijn effecten van MDMA op het brein. Een meta-analyse is een onderzoek waarbij de resultaten van heel veel onderzoeken samen worden genomen om een preciezere uitspraak te doen. In twee meta-analyses werden er langetermijngeheugen-beperkingen aangetoond bij MDMA-gebruikers3,4. Een andere meta-analyse5 vond ook beperkingen in het werkgeheugen (kortetermijngeheugen) bij recreatieve MDMA-gebruikers.
In al deze studies kwam naar voren dat het deel van het langetermijngeheugen wat zich richt op taal het meest was aangedaan.

Meta-analyses zijn erg ingewikkeld omdat de ecstasygebruikers in deze studies vaak ook andere recreatieve drugs gebruiken. Het is dan moeilijk te achterhalen of MDMA werkelijk de oorzaak van de tekortkomingen in het geheugen veroorzaakt. Zo gebruiken ecstasygebruikers in vergelijking met niet-gebruikers gemiddeld meer cannabis, andere stimulantia (bijv. cocaïne en speed) en medicijnen die gebreken kunnen veroorzaken in het opnemen en verwerken van kennis en informatie.

In een recent onderzoek6 werd hier rekening mee gehouden en deden enkel mensen mee die alleen MDMA hadden gebruikt in hun leven. In deze studie noemen ze hen ‘zuivere’ MDMA-gebruikers. Het vermogen om kennis op te nemen en te verwerken (de cognitieve vaardigheid) van 26 ‘zuivere’ MDMA-gebruikers werd vergeleken met niet-gebruikers. Ook hier kwam naar voren dat het langetermijngeheugen van de ‘zuivere’ MDMA-gebruikers sterk verschilde met de niet-gebruikers. Dit komt dus overeen met de meta-analyses.

Het voorbeeld “Het feestje vorige week was echt super tof! Maar details van de avond weet ik niet meer..” lijkt dus ook onderbouwd te worden door de wetenschap.

Uit dit onderzoek kwam tevens naar voren dat het gecombineerde gebruik van MDMA met andere stimulantia een sterk verhoogd risico op cognitieve stoornissen geeft in vergelijking met ‘zuiver’ MDMA-gebruik. ‘Zuivere’ MDMA– gebruikers deden het beter op werkgeheugen taken en executieve functie taken dan niet zuivere MDMA (MDMA + andere stimulantia) gebruikers. Hieruit kan men opmaken dat overige cognitieve stoornissen zoals problemen in plannen/impulscontrole/aandacht wellicht worden veroorzaakt door combinatiegebruik.

Oververhitting

Daarnaast kan het brein niet goed tegen oververhitting. Wanneer de hersenen oververhit raken, zorgt dit voor celdood en dus hersenschade. Ook in de gebieden die belangrijk zijn voor het geheugen! MDMA ontregelt je lichaamstemperatuur. Je lichaam wordt iets warmer. Wanneer je MDMA in een warme omgeving gebruikt (zoals een club of in de zon op een festival) loopt je lichaamstemperatuur nog verder op. Als je dan ook nog een lange tijd achter elkaar hard staat te dansen kan oververhitting optreden.
Je spreekt van oververhitting bij een stijging van de lichaamstemperatuur boven de 40°C. In de literatuur is oververhitting ten gevolge van het gebruik van XTC een van de meest beschreven acute effecten van XTC7. Hoofdpijn, spierpijn, duizeligheid, angst en verwardheid zijn vroege symptomen van oververhitting7. De latere effecten van oververhitting ten gevolge van XTC zijn vergelijkbaar met de symptomen van een ernstige zonnesteek. De meest opmerkelijke zijn: hoofdpijn, verwardheid, duizeligheid, hartkloppingen, acuut lever- en nierfalen en spierafbraak.

Unity-tip: koel dus zo nu en dan af en rust uit in de chill-area!

Conclusie

MDMA gebruik heeft gevolgen voor je geheugen. Op korte termijn lijkt het werkgeheugen slechter te werken. Ook is de reactiesnelheid sterk verminderd. Daarom is auto rijden onder invloed geen goed idee.

Op de lange termijn worden er zowel kortetermijngeheugen-beperkingen (voornamelijk werkgeheugen) en langetermijngeheugen-beperkingen (voornamelijk het geheugen wat belangrijk is voor het onthouden voor gebeurtenissen in ons leven en kennis van de wereld) aangetoond.

Het combineren van MDMA met andere middelen zorgt voor een sterk verhoogd risico op stoornissen in het vermogen om kennis op te nemen en te verwerken, in vergelijking met ‘zuiver’ MDMA-gebruik. Daarnaast is oververhitting een extra risico op hersenschade.

Andere informatie over mogelijke risico’s van XTC-gebruik kan je hier vinden.

Voor meer tips om de risico’s van XTC-gebruik te beperken, check de Unity tips op onze pagina over XTC.

Door: Dewi Caton

Met medewerking van: Raoul Koning en Sarsani Schenk

  1. Carvalho, M., Carmo, H., Costa, V.M., Capela, J.P., Pontes, H., Remião, F., Carvalho, F., Bastos, M.E.L. (2012). Toxicity of amphetamines: an update. Arch. Toxicol. 86, 1167–1231.
  2. Stough, C., King, R., Papafotiou, K., Swann, P., Ogden, E., Wesnes, K., & Downey, L. A. (2012). The acute effects of 3,4-methylenedioxymethamphetamine and d-methamphetamine on human cognitive functioning. Psychopharmacology, 220, 799–807. doi:10.1007/s00213-011-2532-9
  3. Kalechstein, A.D., De La Garza, R., 2nd, Mahoney, J.J., 3rd, Fantegrossi, W.E., Newton, T.F., (2007).
  4. MDMA use and neurocognition: a meta-analytic review. Psychopharmacology (Berl) 189, 531-537.
  5. Parrott, A.C., (2013). Human psychobiology of MDMA or ‘Ecstasy’: an overview of 25 years of
  6. empirical research. Hum Psychopharmacol 28, 289-307.
  7. Laws, K.R., Kokkalis, J., (2007). Ecstasy (MDMA) and memory function: a meta-analytic update. Hum.Psychopharmacol 22, 381-388.
  8. Wunderlia, M., Vonmoosa, M., Fürsta, M., Schädelina, K., Kraemerb, T., Baumgartnerb, M., Seifritzc, E., Quednowa, B. (2017) Discrete memory impairments in largely pure chronic
  9. users of MDMA. European Neuropsychopharmacology, DOI: 10.1016/j.euroneuro.2017.08.425
  10. Green, A.R., Sanchez, V., O’Shea, E., Saadat, K.S., Elliott, J.M., Colado, M.I., 2004. Effect of ambient temperature and a prior neurotoxic dose of 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA) on the hyperthermic response of rats to a single or repeated (‘binge’ ingestion) low dose of MDMA. Psychopharmacology 173, 264–269